Времето на изолација поради пандемијата COVID-19 несомнено ги истакна бројните социјални, економски и политички неправди. Овие неправди постоеја уште порано, и покрај отфрлањето и незнаењето на државните структури, а пандемијата само делуваше како поттик за овие неправди барем да станат дел од јавниот дискурс.
Не е изненадувачки кога се гледа како одредени групи страдаат значително повеќе како резултат на таква криза. Девојки и жени, немнозински Роми, Ашкалии и египетски заедници, ЛГБТКИ заедница, лица со ниски приходи и семејства се најдоа во безнадежна ситуација со зголемен ризик од инфекција како и физичко, емоционално и сексуално насилство.
Со помош на организацијата Демократија за развој, ЈИХР КК одржа виртуелна дискусија со активисти од повеќето земји од Западен Балкан, за заеднички да разговараат за актуелната состојба на насилството врз основа на пол, пакетите за итни случаи одобрени од соодветните влади и граѓанското општество и феминистички активисти. Феминистичките групи и граѓанските организации беа првите групи кои реагираа на невклучувањето на жените во пакетите за итни случаи и рехабилитација и неуспехот за задоволување на потребите на жените во целина, и го проблематизираа очигледниот факт дека жените се поради изолацијата се соочуваат со зголемено физичко, емоционално и сексуално насилство.
Дали е домот сигурно место за овие категории?
Изолацијата што траеше повеќе од три месеци во повеќето земји од Западен Балкан, бележи алармантни бројки на родово базирано насилство, иако феминистичките активисти се склони да веруваат дека статистиката не претставува реалност. Жените и припадниците на ЛГБТКИ заедницата беа лишени на екстремно ниво од можноста за пријавување случаи на насилство, давање помош во реално време и пристап до засолништа, јавно здравје или други услуги.
Куќата не се покажа како безбедно место и рајот на менталната и физичката смиреност што требаше да биде и пандемијата ја разјасни опасноста што доаѓа од пролонгирање на угнетувањата на жените во домот во други јавни сфери. Многу девојки и жени соочени со отпуштање од работа, изолација во физички простор со постојни или потенцијални насилници беа ставени пред фактот дека не можеа лесно да ја повикаат полицијата или да бараат засолниште далеку од дома. Одговорот и понудата на итни решенија дојде по притисокот на граѓанското општество и феминистичките активисти кои вршат притисок за создавање на безбедни телефонски линии за жртви на родово базирано насилство и други ад-хок политика. Според активисти од различни земји, истото сценарио се случило скоро во сите земји.
Пандемија за жените во економски поглед:
Во економски поглед, жените се несразмерно погодени од ваквите кризи. Со оглед на тоа што голем процент од жени ширум светот работат скратено работно време или се дел од неформална економија, тие се првата група која ја напушти работата, се лишува од приход и нивната економска рехабилитација е многу повеќе потешко и подолго од оној на мажите.
Продуктивната и репродуктивната улога на жените во формалната и неформалната економија е длабоко погодена од економската, социјалната и политичката криза.
Според Софи Херман, неплатената економија на репродуктивна нега, која се смета дека е природно женствена, во ситуации на вакви кризи делува како „амортизер“. Womenените се во кризни ситуации кои го носат товарот да се грижат за децата и постарите лица, продолжуваат да прават уште поинтензивни работи за домаќинства (чистење, готвење и сл.) И полесно ја напуштаат формалната и неформалната економија (да се одморат од работни места) Според Меѓународната организација на трудот (МОТ), жените ширум светот поминуваат 16,4 милијарди часови работејќи на домашни работи и неплатена грижа. За време на разговорот со феминистичките активисти од Западен Балкан, беше речено дека овој менталитет и рамка на социјалното функционирање е целосно ист и валиден во земјите од регионот.
Истражувањата покажуваат дека кога имало појава на ебола во Западна Африка, значителен дел од жените страдале од психолошка траума, поради фактот што тие првенствено биле одговорни за болните и се плашеле дека можат да го пренесат вирусот на своите деца.
Од друга страна, жените сочинуваат околу 70% од светските здравствени работници во светот, што не е исклучок за Косово и другите соседни земји. Исто така, сите основни услуги што биле активни за време на периодот на изолација, како што се пазарите на храна и аптеките, се состојат од значително поголем процент на жени како работна сила. Покрај директен ризик од инфекција со вирусот СОВИД-19 и долго работно време, затворањето на училиштата и градинките ги стави овие жени во неповолна положба, кои мораа да најдат алтернативи за грижа за децата, помеѓу другото и превоз од дома до работа.
Дискусиите со феминистичките активистки во регионот извлекоа бројни заклучоци и ги продлабочија сознанијата за систематското угнетување на жените, без разлика дали е во приватниот или јавниот домен. Сепак, граѓанските организации и феминистичките движења во регионот и ширум светот, за време и по изолацијата, ја продолжија својата работа и активности виртуелно, предизвикувајќи јавни дискусии за состојбата на жените и нивната улога. Од панелистите постојано беше потенцирано дека не треба да се дозволи вакво итно враќање во „статус кво“ на нееднаквоста што ги карактеризира нашите општества, но мора да инсистираме на структурна транзиција кон економија која го цени дома и грижа и обезбедува подобрено живеење за сето тоа преку социјалните политики. Пандемијата може да се смета како повик да се разбудите од состојба на неутралност и отфрлање на дискриминаторска политика што ги поткопува искуствата на одредени групи и ги потиснува.
Беше потенцирана и важноста на едно меѓусебно феминистичко движење и потребата од соработка и поврзување на феминистичките движења во регионот. Со комбинирање на теоријата и практиката, можеме да постигнеме признавање на искуствата на жените и нивните други идентитети и да гарантираме еднаков социјален, економски и политички статут. Феминистичките движења од една страна и граѓанското општество од друга страна можат да поттикнат радикални промени на социјално и државно ниво.
Овој документ е напишан од ЈИХР КС во рамките на иницијативата „Акции на заедницата за промовирање на родителскота дозвола“ во рамките на проектот „Социјален дијалог за социјална правда“ спроведен од Демократија за развој, финансиран од Меѓународниот центар Олоф Палме и поддржан од шведската влада.
